چرا حفظ جنگل‌های زاگرس مهم است؟
اگر یک روز به شما گفته شود حدود ۶ میلیون هکتار زمینِ جنگلی به شما ارث رسیده چه واکنشی نشان می‌دهید؟ چه کار می‌کنید و چه سرمایه‌گذاری و برنامه‌ریزی برای حفظ این میراث ارزشمند انجام می‌دهید؟
این یک گزاره‌ی فرضی نیست. ما وارثین ۶ میلیون هکتار زمین جنگلی با قدمتی در حدود ۵۵۰۰ سال هستیم که حدود ۴۰ درصد از پوشش جنگلی کل کشور را شامل می‌شود و حدود ۷۰ درصد از تیپ گونه‌های جنگلی‌اش را بلوط تشکیل می‌دهد.
این جنگل‌ها سیستم‌های حیات بخشی هستند که نه تنها بقاء زاگرس نشینان وابسته به بقای آن‌ها می‌باشد بلکه بدون اغراق یکی از مهم‌ترین تضمین کننده‌ها در قابل سکونت ماندن کشورمان به حساب می‌آیند.
شاید لازم باشد به تاکید در رابطه با جنگل‌های زاگرس و اهمیت بی‌شمار آن صحبت کنیم تا همه ما از آنچه در حال وقوع است و آنچه برای آینده با دستان ما رقم خواهد خورد آگاه شویم! همه ما باید بدانیم که:
۱. جنگل‌زدایی دومین عامل اصلی گرمایش زمین است!
اگر بخواهیم در سطح جهانی به اولین دلیل حفاظت از این جنگل‌ها اشاره کنیم همین گرمایش زمین است. چرا که درختان حجم زیادی از کربن دی اکسید موجود را جذب و آن را به اکسیژن تبدیل می‌کنند. در صورتی که کربن دی اکسید جذب نشود، اثر گلخانه‌ای را ایجاد می‌کند که مانع خروج گرمای اضافی از جو زمین می‌شود.
۲. ۴۰ درصد از آب آشامیدنی کشور از جنگل‌های زاگرس تامین می‌شود!
نابودی جنگلی به وسعت ۶ میلیون هکتار که سرچشمه اغلب رودخانه‌های مهم کشور است و در حال حاضر حدود ۵۰ میلیارد متر مکعب آب چیزی معادل بیش از ۶ برابر نیاز آب شرب ۸۵ میلیون ایرانی وابسته به آن است برای کشور کم آبی مانند ایران که در خشکسالی بی‌سابقه‌ای به سر می‌برد فاجعه بار خواهد شد.
۳. جذب بخش عمده‌ی گرد و غبار وارد شده به کشور!
طبق آمار هر هکتار از جنگل‌های زاگرس، سالانه ۸ تن گرد و غبار را جذب می‌کند. بسیار واضح است که حذف چنین فیلتر قدرتمندی چه عواقب و بحران‌هایی را رقم خواهد زد.
۴. علت سیل‌های چند سال اخیر و عامل جلوگیری از سیل‌های ویرانگر آینده!
رویشگاه‌های جنگلی هنگام بارندگی مانند یک کاتالیزور عمل می‌کنند و باعث می‌شوند پس از بارندگی قطرات به آرامی به سطح خاک وارد شود.
در نتیجه جنگل می‌تواند سنگین‌ترین رگبارها را تحمل کند، آب باران را در خود نفوذ دهد و از جاری شدن سیل بر سطح زمین جلوگیری کند. نتایج نشان داده که تخریب جنگل تا ۸۰ درصد باعث تشدید سیلاب‌های ناگهانی می‌شود!
۵. این جنگل‌ها زیستگاه حیات وحش متنوعی هستند.
دردناک‌ترین قسمت ماجرا با بی‌توجهی به این جنگل‌ها از بین رفتن زیستگاه میلیون‌ها گونه زنده است. ۷۰ درصد گیاهان و جانوران در جنگل‌ها زندگی می‌کنند که بسیاری از آن‌ها قادر به تحمل جنگل‌زدایی و تخریب زیستگاهشان نیستند. بنابراین در معرض خطر بودن زاگرس به معنای در خطر بودن زیستگاه بسیاری از گونه‌های حیوانی در ایران است!
۶. جنگل‌های زاگرسی به عنوان بانک خزانه ژنی گیاهی ایران شناخته می‌شود!
این جنگل‌ها از ارزش اکولوژیکی بالایی برخوردار است و زیستگاه بسیاری از گونه‌های گیاهی از جمله بلوط، زالزالک، بنه و… هستند که با از دست دادن آن‌ها منابع ارزشمندی را از دست خواهیم داد.
بسیاری از هموطنان ما آگاهی چندانی از اهمیت محیط زیست و به خصوص جنگل‌ها ندارند و در سایه‌ی این بی‌اطلاعی، نابودی جنگل‌ها با سرعت بیشتری ادامه پیدا می‌کند.
باید تاکید کنیم که همه ما در قبال این موضوع مسئول هستیم و بی‌توجهی به این جنگل‌ها به معنای چشم بستن روی آینده است!
آیا می‌دانید جنگل‌های زاگرس در چه وضعیتی هستند؟
تغییر کاربری اراضی جنگلی و تصرفات غیرقانونی، قاچاق چوب و تهیه سوخت و زغال از درختان کهنسال، کشاورزی بی‌قاعده و چرای بی‌رویه دام‌ها نه تنها بقای جنگل‌های کهن زاگرس را به شدت تحت تاثیر قرار داده بلکه تهدیدی جدی برای حیاط‌وحش رو به انقراض کشور است.
۹۸ هزار هکتار از جنگل‌های زاگرس در اثر تغییر کاربری در طول چند دهه اخیر نابود شده‌اند و تنها در استان چهار محال و بختیاری سالانه هزار هکتار از جنگل‌های این استان به ذغال تبدیل می‌شوند.
در کنار همه‌ی این عوامل آتش سوزی و وقوع خشکسالی‌های پی در پی و هجوم آفات و امراض هم مساحت زیادی از جنگل‌های زاگرس را به کام مرگ کشانده است که بر اساس آخرین آمار بالغ بر ۱ میلیون و ۴۰۰ هزار هکتار از سطح جنگل‌های زاگرس تا الان خشکیده یا در معرض خشکیدگی است!
چرا ایفا دغدغه محیط زیستی دارد؟
بنیاد ایفا همیشه تلاش داشته در انتخاب پروژه‌ها برای ارائه وام، تطابق با شرایط زیست محیطی منطقه و اصول توسعه‌ی پایدار را در نظر بگیرد و به هیچ وجه پروژه‌هایی که به محیط زیست آسیب رسانده و آن را تخریب می‌کند انجام ندهد. در ادامه به واسطه فعالیت‌های مستمرمان در روستاها دریافتیم که محیط زیست و معیشت مردم متقابلا تاثیر مستقیمی بر روی هم دارند.
ایفا متوجه شد که روستاها تا چه اندازه می‌توانند همزمان در حفظ و نابودی محیط زیست و از بین رفتن منابع محدود آب و خاک نقش موثری داشته باشند! در واقع ما فهمیدیم که خود مردم یکی از مهم‌ترین عوامل تخریب محیط زیست محسوب می‌شوند زیرا در یک دوراهی قرار گرفته‌اند که یا باید به فکر نان و معیشتشان باشند یا محیط زیست! در حالی که امکان داشتن هر دو را فرض محال می‌دانستند!
اما مهم‌تر از فهمیدن مشکلات این بود که بعد از چند سال پیگیری و دوندگی برای حل مشکل متوجه شدیم بهترین راه حل بغل گوش ماست!
راه حل چیست؟
تنها راه حل آگاه کردن مردم و جامعه محلی است، تا از عواقب استثمار بی‌رویه محیط زیست، جنگل‌ها و منابع آب و خاک آگاه و خودشان برای حفظ محیط زیست دست به کار شوند. ما باید به موازات تلاش می‌کردیم مردم از حقوق خود برای ایجاد تغییر و مطالبه از مراجع ذیربط مطلع بشوند.
اما چطور؟ ما تخصصی در حوزه محیط زیست نداشتیم! تخصص ما کارآفرینی و مدیریت پروژه بود. کار سخت شد ولی ما نمی‌توانستیم بی‌تفاوت عمل کنیم. به همین خاطر در پی یافتن یک گروه متخصص محیط زیست برای حمایت و همراهی بودیم تا با برقراری ارتباط اهدافمان را همسو با حفظ محیط زیست جلو ببریم. در راستای پیگیری و برقراری همین ارتباطات بود که از طریق جناب مهندس محمد درویش با آقای سعید انصاریان آشنا شدیم.
آقای انصاریان توانسته بود در الگن چنین مدلی را به کمک مردم روستا پیاده‌سازی کند. یک نمونه موفق از همکاری جامعه محلی که در نتیجه‌اش هم جنگل‌های الگن حفظ شدند و هم مردم برای این امر مهم همکاری بالایی داشتند.
این الگو حالا بعد از چند سال به مرحله قابل دفاعی رسیده است و نیازمند حمایت و معرفی است تا بتواند فرآیند تکثیرش را طی کند. از اینجا بود که ایفا حمایت‌هایش را شروع کرد و به صورت جدی در این مسیر قدم برداشت.
ایفا قصد دارد ظرف چند سال آینده حداقل نیمی از زاگرس را به کمک آگاه‌سازی و همراهی جامعه محلی نجات دهد. در حال حاضر نیز در نظر داریم الگوی الگن را در جنگل‌های ایلام پیاده‌سازی کنیم تا از این جنگل‌ها به عنوان منابعی ارزشمند حفاظت شود.
زاگرس احیاء خواهد شد و ما این کار را قطعاً انجام خواهیم داد.
به کمک همت بلند همه‌ی مردم ایران